برخي از خانواده ها، يك كودك بيش فعال دارند كه والدين نمي دانند جهت تربيت و كمك به درمان آنها چه كاري بايد انجام دهند. به همين دليل در اين مقاله به تعدادي از تمرين هاي كار درماني اشاره شده تا با استفاده از آنها، والدين به درمان كودك خود كمك كنند.
جدول كاردرماني
تمارين كار درماني براي كودكان بيش فعال
شعار امسال روز جهاني كار درماني "اطلاع رساني، الهام بخشي و اثر گذاري" بود. كار درماني درواقع علمي است كه به كمك فعاليت هاي هدفمند در بيماران داراي آسيب هاي جسمي باعث كاهش مشكلات شده و كمك به بهبود سلامتي آنها مي كند.
بيش فعالي كه داراي سه مشخصه فعاليت زياد، كم توجهي و فعاليت تكانشي است از جمله اختلالاتي است كه كاردرماني جهت بهبود علائم آن مي تواند كمك فراواني كند.
زماني يك كودك را بيش فعال مي گويند كه علائم اين اختلال قبل از سن هفت سالگي بروز كرده و با مشكلاتي در زمينه هاي اجتماعي، خانوادگي، تحصيلي در هر دو محيط منزل و مدرسه مواجه باشد.
تشخيص كودك بيش فعال
از جمله ويژگي هاي كودك بيش فعال مي توان به ناتواني در توجه به جزييات، نداشتن تمركز در زمان فعاليت و بازي، عدم گوش كردن به ديگران، ناتواني در پايان رساندن وظايف و مسئوليت ها اشاره كرد. همچنين اين كودكان دائماً وسايل بازي خود را گم كرده و بسيار فراموش كار هستند.
كار درماني براي كودك بيش فعال بر پايه انجام انواع بازي هاي هدف دار و استفاده از سيستم پاداش و جريمه است.
انواع بازي هاي بيش فعالي
بازي نقطه چين
در اين بازي كه به آن نقاشي هاي نقطه چين با اعداد نيز گفته مي شود، كودك بايد كف دست غير غالب خود را روي كاغذ قرار دهد و بعد از بازكردن انگشتان خود، با مداد بر كف دست خود بكشد (توسط دست غالب). در آخر بايد به شكل متنوع و نامرتب اعداد ۱ تا ۱۰ را بنويسيد، سپس به ترتيب اين اعداد را پيدا كند و دور آنها علامت بزند. انجام بازي نقطه چين توسط كودك بيش فعال باعث بهبود توجه انتخابي كودك بيش فعال خواهد شد.
بازي ماز
در اين بازي كودك بيش فعال، بايد عكس هايي كه به شكل پرپيج و نامنظم كشيده را از يك نقطه آغاز و به انتها برساند. براي تاثير گذاري بيشتر پيشنهاد مي شود از عكس هاي جذاب و با مفهوم استفاده گردد. (مثلاً توپ را به دروازه بزند)
به دليل اينكه كودك براي انجام اين بازي بايد عكس ها را با چشم ديده و سپس جهت آن را دنبال كند، توجه و تمركز او افزايش مي يابد و مي آموزد كه كارها را به انتها برساند. همچنين اين بازي به تقويت سيناپس ها و مسيرهاي مغزي كمك كرده و باعث افزايش قدرت فكر و تحمل كودك جهت رسيدن به نتيجه مي شود.
پيدا كردن تفاوت هاي اشكال ظاهراً مشابه
در اين بازي دو عكس كه به ظاهر مشابه هستند ولي در جزئيات تفاوت اندكي دارند، در اختيار كودك قرار داده مي شود. كودك بايد اين تفاوت هاي جزئي را پيدا كرده و با زدن علامت مشخص نمايد. والدين مي توانند براي تشويق كودك، زماني كه يك اختلاف را پيدا كرد به او هديه بدهند.
استفاده از كار درماني جهت رفع لجبازي كودك بيش فعال
معمولاً لجبازي كودك به دو دليل اتفاق مي افتد:
- كودك به چيزي يا كاري علاقه دارد كه پدر و مادر به آن مايل نيستند.
- پدر و مادر به كار يا چيزي مايل هستند كه كودك دوست ندارد.
براي رفع رفتارهاي نامناسب و بهبود رفتارهاي درست كودك بيش فعال كه لجباز نيز هست، سه روش ناديده گرفتن، محروميت دادن و پاداش بسيار كمك كننده اند.
ناديده گيري بد رفتاري هاي جزئي
از اين روش زماني استفاده مي شود كه كودك رفتارهايي بروز مي دهد كه آسيب چنداني به خود يا ديگران نمي زند. رفتارهايي مانند گريه كردن، زدن پا به زمين، نق زدن، فرياد كشيدن و ....
زماني كه والدين با چنين رفتارهايي از سوي كودك مواجه شدند، در گام نخست بايد سعي كنند خونسرد باشند و نگذارند كودك با لجبازي بر سر خاسته خود پا فشاري كند و به آن برسد.
در اين روش پدر و مادر بايد توجه چنداني نشان ندهند تا به شكل غير مستقيم كودك بياموزد، استفاده از لجبازي براي رسيدن به خاسته روش مناسبي نبوده و براي رسيدن به درخواست بايد راه بهتري پيدا كند.
نكات اين روش براي والدين
- والدين در صورت مواجه با چنين موقعيتي بايد محل را ترك كنند.
- سرگرم كردن خود به كار ديگر نيز مفيد است.
- والدين بايد در اين موقعيت به كودك نگاه نكرده و حتي صحبت نكنند.
- تكرار يك جمله نيز كمك كننده است مانند: هر موقع گريه نكردي، بيا بغلم و يا زماني كه گريه ات تمام شد، با هم بازي مي كنيم.
- پدر و مادر نبايد دلسوزي بي جا انجام دهند و توجه كنند كه گريه كردن آسيبي به كسي وارد نمي كند.
- والدين بايد هميشه اميدوار باشند.
- در اين مسير نياز است كه پدر و مادر هر دو با يكديگر هماهنگ باشند و براي رفع رفتارهاي نامناسب كودك به هم كمك كنند.
روش محروم سازي يا منزوي كردن كودك بيش فعال
در مواردي كودك بيش فعال، بد رفتاري هاي زيادي انجام مي دهد كه روش ناديده گرفتن تاثير چنداني بر او ندارد. كاربرد اين روش در زمان بروز رفتارهايي مانند دعوا، كتك كاري، پرتاب وسايل به سمت ديگران، استفاده از كلمات و حرف هاي زشت و نامناسب و .... است.
در اين روش كودك به دليل بروز رفتارهاي نامناسب و خطر آفرين براي زماني كوتاه در يك اتاق تنها مي ماند. محروم بودن از توجه ديگران براي كودك بيش فعال حتي براي مدت كوتاه، اصلاً خوشايند نيست.
نكات استفاده از اين روش:
- روش منزوي كردن بايد براي كودكان بيشتر از سه سال به كار گرفته شود.
- زماني كه كودك در يك اتاق تنها گذاشته مي شود، والدين بايد مطمئن باشند كه امنيت كافي داشته و بيشتر از حد تاريك يا ترسناك نباشد.
- حتماً بايد علت محروميت براي كودك گفته شود.
- مدت زماني كه كودك محروم مي شود بايد با سن كودك تناسب داشته باشد، به طور مثال براي كودك دو ساله، دو دقيقه و كودك پنج ساله، پنج دقيقه كافي است.
- زماني كه محروميت كودك به اتمام رسيد، والدين نبايد درباره آن موضوع حرف بزنند و ادامه دادن قهر، عصبانيت و سرزنش كار درستي نيست.
استفاده از روش تشويق و پاداش
والدين بايد رفتارهاي رضايت بخش كودك را جدي گرفته و جهت تكرار آنها، كودك را تشويق و تحسين كنند. براي اين روش مي توان از روش هاي تشويق كلامي همچون آفرين، باريكلا و... و يا روش هاي غير كلامي مانند هديه، وسايل بازي، خوراكي و... استفاده كرد.
نكات استفاده از اين روش:
- والدين بايد به شكل واضح از رفتارهاي درست كودك حرف بزنند.
- استفاده از مشوق هاي فيزيكي به شكل مرتب تاثير فراواني دارد مانند در آغوش گرفتن، بوسيدن و ....
- زماني كه كودك در حال شروع يا انجام يك رفتار مثبت است، پدر و مادر بايد او را تشويق كنند.
- استفاده از روش هاي تشويقي متنوع بسيار كمك كننده خواهد بود.
- پاداش دادن قبل از شروع يك كار مثبت درست نيست.
- در زمان تشويق كودك بايد پاداشي انتخاب شود كه براي كودك لذت بخش است.
سن تشخيص بيش فعالي كودكان
طبق نتايج و بررسي هاي صورت گرفته، در بسياري از موارد اولين شخصي كه نسبت به رفتار كودك دچار شك و ترديد شد، يكي از اعضاي خانواده بوده است. اما در حدود يك سوم موارد اين نگراني توسط شخصي در محيط مدرسه يا مركز نگهداري از كودك بيان مي شود.
هم چنين مشخص شده كه بيشتر كودكان بيش فعال كه اين اختلال در آنها به وسيله يك روان پزشك مشخص گرديده كمتر از ۶ سال بودند و گروهي ديگر كه تشخيص توسط يك روان شناس صورت گرفت، سن بالاتر از ۶ سال داشتند. روش هاي تشخيصي خاصي براي كودكان زير ۶ سال وجود ندارد. به گفته كارشناسان امكان دارد تشخيص هايي كه در سن كم اتفاق مي افتند بدون بررسي كل اطلاعات موجود باشد.
تاثير كار درماني در كاهش و بهبود اختلال بيش فعالي
برخي از خانواده ها، يك كودك بيش فعال دارند كه والدين نمي دانند جهت تربيت و كمك به درمان آنها چه كاري بايد انجام دهند. به همين دليل در اين مقاله به تعدادي از تمرين هاي كار درماني اشاره شده تا با استفاده از آنها، والدين به درمان كودك خود كمك كنند.
جدول كاردرماني
تمارين كار درماني براي كودكان بيش فعال
شعار امسال روز جهاني كار درماني "اطلاع رساني، الهام بخشي و اثر گذاري" بود. كار درماني درواقع علمي است كه به كمك فعاليت هاي هدفمند در بيماران داراي آسيب هاي جسمي باعث كاهش مشكلات شده و كمك به بهبود سلامتي آنها مي كند.
بيش فعالي كه داراي سه مشخصه فعاليت زياد، كم توجهي و فعاليت تكانشي است از جمله اختلالاتي است كه كاردرماني جهت بهبود علائم آن مي تواند كمك فراواني كند.
زماني يك كودك را بيش فعال مي گويند كه علائم اين اختلال قبل از سن هفت سالگي بروز كرده و با مشكلاتي در زمينه هاي اجتماعي، خانوادگي، تحصيلي در هر دو محيط منزل و مدرسه مواجه باشد.
تشخيص كودك بيش فعال
از جمله ويژگي هاي كودك بيش فعال مي توان به ناتواني در توجه به جزييات، نداشتن تمركز در زمان فعاليت و بازي، عدم گوش كردن به ديگران، ناتواني در پايان رساندن وظايف و مسئوليت ها اشاره كرد. همچنين اين كودكان دائماً وسايل بازي خود را گم كرده و بسيار فراموش كار هستند.
كار درماني براي كودك بيش فعال بر پايه انجام انواع بازي هاي هدف دار و استفاده از سيستم پاداش و جريمه است.
انواع بازي هاي بيش فعالي
بازي نقطه چين
در اين بازي كه به آن نقاشي هاي نقطه چين با اعداد نيز گفته مي شود، كودك بايد كف دست غير غالب خود را روي كاغذ قرار دهد و بعد از بازكردن انگشتان خود، با مداد بر كف دست خود بكشد (توسط دست غالب). در آخر بايد به شكل متنوع و نامرتب اعداد ۱ تا ۱۰ را بنويسيد، سپس به ترتيب اين اعداد را پيدا كند و دور آنها علامت بزند. انجام بازي نقطه چين توسط كودك بيش فعال باعث بهبود توجه انتخابي كودك بيش فعال خواهد شد.
بازي ماز
در اين بازي كودك بيش فعال، بايد عكس هايي كه به شكل پرپيج و نامنظم كشيده را از يك نقطه آغاز و به انتها برساند. براي تاثير گذاري بيشتر پيشنهاد مي شود از عكس هاي جذاب و با مفهوم استفاده گردد. (مثلاً توپ را به دروازه بزند)
به دليل اينكه كودك براي انجام اين بازي بايد عكس ها را با چشم ديده و سپس جهت آن را دنبال كند، توجه و تمركز او افزايش مي يابد و مي آموزد كه كارها را به انتها برساند. همچنين اين بازي به تقويت سيناپس ها و مسيرهاي مغزي كمك كرده و باعث افزايش قدرت فكر و تحمل كودك جهت رسيدن به نتيجه مي شود.
پيدا كردن تفاوت هاي اشكال ظاهراً مشابه
در اين بازي دو عكس كه به ظاهر مشابه هستند ولي در جزئيات تفاوت اندكي دارند، در اختيار كودك قرار داده مي شود. كودك بايد اين تفاوت هاي جزئي را پيدا كرده و با زدن علامت مشخص نمايد. والدين مي توانند براي تشويق كودك، زماني كه يك اختلاف را پيدا كرد به او هديه بدهند.
استفاده از كار درماني جهت رفع لجبازي كودك بيش فعال
معمولاً لجبازي كودك به دو دليل اتفاق مي افتد:
- كودك به چيزي يا كاري علاقه دارد كه پدر و مادر به آن مايل نيستند.
- پدر و مادر به كار يا چيزي مايل هستند كه كودك دوست ندارد.
براي رفع رفتارهاي نامناسب و بهبود رفتارهاي درست كودك بيش فعال كه لجباز نيز هست، سه روش ناديده گرفتن، محروميت دادن و پاداش بسيار كمك كننده اند.
ناديده گيري بد رفتاري هاي جزئي
از اين روش زماني استفاده مي شود كه كودك رفتارهايي بروز مي دهد كه آسيب چنداني به خود يا ديگران نمي زند. رفتارهايي مانند گريه كردن، زدن پا به زمين، نق زدن، فرياد كشيدن و ....
زماني كه والدين با چنين رفتارهايي از سوي كودك مواجه شدند، در گام نخست بايد سعي كنند خونسرد باشند و نگذارند كودك با لجبازي بر سر خاسته خود پا فشاري كند و به آن برسد.
در اين روش پدر و مادر بايد توجه چنداني نشان ندهند تا به شكل غير مستقيم كودك بياموزد، استفاده از لجبازي براي رسيدن به خاسته روش مناسبي نبوده و براي رسيدن به درخواست بايد راه بهتري پيدا كند.
نكات اين روش براي والدين
- والدين در صورت مواجه با چنين موقعيتي بايد محل را ترك كنند.
- سرگرم كردن خود به كار ديگر نيز مفيد است.
- والدين بايد در اين موقعيت به كودك نگاه نكرده و حتي صحبت نكنند.
- تكرار يك جمله نيز كمك كننده است مانند: هر موقع گريه نكردي، بيا بغلم و يا زماني كه گريه ات تمام شد، با هم بازي مي كنيم.
- پدر و مادر نبايد دلسوزي بي جا انجام دهند و توجه كنند كه گريه كردن آسيبي به كسي وارد نمي كند.
- والدين بايد هميشه اميدوار باشند.
- در اين مسير نياز است كه پدر و مادر هر دو با يكديگر هماهنگ باشند و براي رفع رفتارهاي نامناسب كودك به هم كمك كنند.
روش محروم سازي يا منزوي كردن كودك بيش فعال
در مواردي كودك بيش فعال، بد رفتاري هاي زيادي انجام مي دهد كه روش ناديده گرفتن تاثير چنداني بر او ندارد. كاربرد اين روش در زمان بروز رفتارهايي مانند دعوا، كتك كاري، پرتاب وسايل به سمت ديگران، استفاده از كلمات و حرف هاي زشت و نامناسب و .... است.
در اين روش كودك به دليل بروز رفتارهاي نامناسب و خطر آفرين براي زماني كوتاه در يك اتاق تنها مي ماند. محروم بودن از توجه ديگران براي كودك بيش فعال حتي براي مدت كوتاه، اصلاً خوشايند نيست.
نكات استفاده از اين روش:
- روش منزوي كردن بايد براي كودكان بيشتر از سه سال به كار گرفته شود.
- زماني كه كودك در يك اتاق تنها گذاشته مي شود، والدين بايد مطمئن باشند كه امنيت كافي داشته و بيشتر از حد تاريك يا ترسناك نباشد.
- حتماً بايد علت محروميت براي كودك گفته شود.
- مدت زماني كه كودك محروم مي شود بايد با سن كودك تناسب داشته باشد، به طور مثال براي كودك دو ساله، دو دقيقه و كودك پنج ساله، پنج دقيقه كافي است.
- زماني كه محروميت كودك به اتمام رسيد، والدين نبايد درباره آن موضوع حرف بزنند و ادامه دادن قهر، عصبانيت و سرزنش كار درستي نيست.
استفاده از روش تشويق و پاداش
والدين بايد رفتارهاي رضايت بخش كودك را جدي گرفته و جهت تكرار آنها، كودك را تشويق و تحسين كنند. براي اين روش مي توان از روش هاي تشويق كلامي همچون آفرين، باريكلا و... و يا روش هاي غير كلامي مانند هديه، وسايل بازي، خوراكي و... استفاده كرد.
نكات استفاده از اين روش:
- والدين بايد به شكل واضح از رفتارهاي درست كودك حرف بزنند.
- استفاده از مشوق هاي فيزيكي به شكل مرتب تاثير فراواني دارد مانند در آغوش گرفتن، بوسيدن و ....
- زماني كه كودك در حال شروع يا انجام يك رفتار مثبت است، پدر و مادر بايد او را تشويق كنند.
- استفاده از روش هاي تشويقي متنوع بسيار كمك كننده خواهد بود.
- پاداش دادن قبل از شروع يك كار مثبت درست نيست.
- در زمان تشويق كودك بايد پاداشي انتخاب شود كه براي كودك لذت بخش است.
سن تشخيص بيش فعالي كودكان
طبق نتايج و بررسي هاي صورت گرفته، در بسياري از موارد اولين شخصي كه نسبت به رفتار كودك دچار شك و ترديد شد، يكي از اعضاي خانواده بوده است. اما در حدود يك سوم موارد اين نگراني توسط شخصي در محيط مدرسه يا مركز نگهداري از كودك بيان مي شود.
هم چنين مشخص شده كه بيشتر كودكان بيش فعال كه اين اختلال در آنها به وسيله يك روان پزشك مشخص گرديده كمتر از ۶ سال بودند و گروهي ديگر كه تشخيص توسط يك روان شناس صورت گرفت، سن بالاتر از ۶ سال داشتند. روش هاي تشخيصي خاصي براي كودكان زير ۶ سال وجود ندارد. به گفته كارشناسان امكان دارد تشخيص هايي كه در سن كم اتفاق مي افتند بدون بررسي كل اطلاعات موجود باشد.
گفتار درماني كودكان + تكنيك ها و بازي هاي گفتار درماني